نگاهی متفاوت به علل جنگ های زمان حضرت علی (ع) در اثری از محمدعلی مقدم - وبلاگ سوئیچ دستی

به گزارش وبلاگ سوئیچ دستی، کتاب حکومت علوی و بحران اشرافی گری (واکاوی علل جنگ های امام علی) اثر محمدعلی مقدم در انتشارات سروش منتشر شد.

به گزارش وبلاگ سوئیچ دستی، کتاب حکومت علوی و بحران اشرافی گری (واکاوی علل جنگ های امام علی) اثر محمدعلی مقدم در انتشارات سروش منتشر شد. برای نگارش کتاب از منابع تاریخی استفاده شده است. این اثر در پی کنکاش و تحلیل دقیقی از علل و ریشه های پدیدآمدن جنگ های سه گانه جمل، صفین و نهروان در دوران حکومت امام علی (ع) است.

بیشتربخوانید

در این کتاب به جنگ های سه گانه با توجه به تقابل و تضاد بین گروه های تأثیرگذار و صاحب نفوذ در جامعه آن روزگار که اهمیت ویژه ای داشتند، پرداخته شد. به ویژه آنکه مشابه این گونه جنگ ها در دوران حکومت خلفای گذشته و دوران حکومت پیامبر (ص) سابقه نداشته است.

ریشه های شکل گیری جنگ ها و شرکت شخصیت های مهم و مشهور تاریخ صدر اسلام و سرنوشت آن ها از موضوعاتی است که آنالیز و موشکافی آن ها همیشه از موضوعات بحث برانگیز و مجذوب کننده تاریخی بوده است. این جنگ ها از شروع دوران حکومت امام علی (ع) شروع شد و تا آخرین روز های حیات ایشان ادامه داشت. تحلیل و کنکاش دقیق تر در این موضوع مستلزم آنالیز ریشه ها و دلایل پیدایش جنگ ها در روزگاری پیش تر از زمان وقوع آنهاست.

نویسنده کتاب، ابتدا به اختصار ساختار سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی را در دوره نبوی معرفی می نماید سپس به آنالیز رویداد ها و حوادثی که بعد از رحلت پیامبر (ص) اتفاق افتاده است، می پردازد به عبارت دیگر در نگاهی گذرا به عوامل اصلی پدیدآمدن اختلافات در بین نخبگان جامعه اسلامی در دوران حکومت خلفا اشاره دارد. آنگاه در سه فصل جداگانه به ریشه یابی و عوامل مهم و تأثیرگذار در وقوع جنگ های جمل، صفین و نهروان می پردازد. در این بخش سعی شده است با استناد به منابع نخستین تصویری روشنی از علل و ریشه های پدیدآمدن این رویداد ها ارائه گردد.

در بخش پایانی با آنالیز و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق عوامل مؤثر در پدیدآمدن جنگ ها، کوشش شده است تا تصویری جامع تر از اوضاع اجتماعی و جریان های سیاسی تأثیرگذار دوران حکومت امام علی (ع) ارائه گردد.

در بخشی از متن این کتاب آمده است:

ظهور و توسعه اسلام در سرزمین بدوی و فاقد فرهنگ تمدن شبه جزیره، چنان تأثیرگذار و درخشان جلوه نمود که در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از سنت های جاهلی و تعصبات قبیله ای جای خود را به احکام و تعالیم عدالت محور اسلام داد. بعد از رحلت رسول خدا عدم پای بندی به اجرای آموزه های اسلامی و بازگشت به مؤلفه های جاهلی، حکومت و جامعه را به تدریج دچار تغییر و تحول ارتجاعی نمود. اندیشه های جاهلی که در گذشته محدود به اشرافیت مکی، رجحان قریش و یا اولویت ها و تعصبات قبیله ای و عشیره ای بود، این بار در ساختار حکومتی و اجتماعی با تغییر ظاهری و صوری، اما با همان ماهیت گذشته نمایان شد.

تصاحب قدرت به بهانه قرابت نسبی و شیوخیت، بهره مندی بیشتر از مواهب مالی به علت نزدیکی به کانون های صاحب قدرت، ایجاد طبقات اجتماعی به بهانه سوابق دینداری، بازگشت اشرافیت حاکمیتی و نمونه های بسیار دیگر از این دست، از رجوع و بازگشت به سنت های جاهلی حکایت می نماید.

گذر زمان و استمرار این رویکرد در دوره خلیفه سوم، به ویژه میدان داری بنی امیه به اوج خود رسید. در نتیجه مردم با شورش علیه شرایط پیش آمده و تمایل به حاکمیت عادلانه، خواهان قبول خلافت به وسیله امام علی (ع) شدند. تنگنا های ایجاد شده و ایجاد بدعت ها و تضاد های اجتماعی و نظام طبقاتی در بهره مندی از مواهب مالی، اشتیاق و اصرار مردم را به ایجاد حکومت علوی هر چه بیشتر کرد.

فاصله گرفتن از سنت های ناب نبوی، و خو گرفتن با سنت های نوین جاهلی، باعث ایجاد معضلات و چالش های پیچیده شد. احیای سیره و سنت نبوی در حکومت علوی با تربیت و رشد در فضای حاکمیت گذشته، نومسلمانان و حتی مسلمانان سابقه دار را دچار تناقض و تردید شدید در تصمیم گیری های مهم و تأثیرگذار در سرنوشت جامعه نمود. وقوع جنگ های سه گانه جمل، صفین و نهروان که از آن ها تعبیر به جنگ های داخلی می کنیم، حاصل این تضاد و تناقض هاست.